De controles van wapenbezitters staan onder enorme druk door capaciteitsproblemen bij de politie. Minister Dilan Yesilgöz (Veiligheid en Justitie) moet daarom onderzoeken of het toezicht op wapenvergunningen bij een andere instantie kan worden ondergebracht, bijvoorbeeld Defensie. Daarvoor pleiten de vier politiebonden NPB, ACP, ANPV en Equipe. Yesilgöz neemt de oproep ‘serieus’ en meldt dat ze bezig is met een breed onderzoek naar het wapenstelsel.
Baarlijke onzin
In Nederland zijn tussen de 70.000 en 80.000 wapenvergunningen verstrekt. Aanvragen komen vooral van mensen die jagen. De administratieve rompslomp kost de politie ongeveer 75.000 uur aan menskracht. ,,Dat zijn tientallen agenten die veel zinnigere zaken kunnen doen”, verzucht advocaat Geertjan van Oosten, gespecialiseerd in wapenvergunningen. ,,Als je een einde maakt aan die belachelijke jaarlijkse verlengingen kun je die mensen écht inzetten voor controle en toezicht.”
Op dit moment redt de politie het niet met de huidige capaciteit, waarschuwt Nine Kooiman, voorzitter van de NPB. Steeds meer menskracht moet worden geleverd aan landelijke prioriteiten voor onder meer demonstraties en om allerlei bedreigde politici te beveiligen. Daardoor is de politie onvoldoende actief in wijken om burgers bij te staan, of in dit geval te controleren. ,,De minister moet onderzoeken hoe we het toezicht of bij de politie beleggen met voldoende mensen, of desnoods zoeken naar hulp en ondersteuning bij andere partijen, zoals Defensie”, bepleit Kooiman. ,,Zij hebben op het gebied van wapens de kennis en kunde in huis.”
Defensie hiervoor inschakelen is ‘baarlijke onzin’ en een ‘flutoplossing’, zegt Jas van Driel, onafhankelijk wapendeskundige die in strafzaken optreedt voor feiten die getoetst moeten worden aan de wapenwetgeving. ,,Militairen hebben totáál geen idee van civiele wapens. Die weten veel van kanonnen, tanks, mitrailleurs, raketten maar vragen als ze een dubbelloops geweer in handen krijgen waar het magazijn in moet.” Ook bij de Marechaussee ontbreekt het aan kennis, zegt Van Driel. ,,Mogelijk nog erger dan bij de politie, en de paar mensen die ze hebben hebben ze zelf hard nodig.”
‘Dat kost maanden’
Van Driel heeft een betere oplossing: breng de administratie van het wapenbezit onder bij de gemeente of provincie. De politie kan zich dan concentreren op de controles. Daarvoor moet wel de wet vereenvoudigd worden. ,,Want laten we wel wezen: bij de gemeente en de provincie hebben ze de kennis ook niet in huis. Maar voor het uitvoeren van puur administratieve handelingen heb je die ook niet zo erg nodig.” De administratieve rompslomp die rond wapens is ontstaan is een van de grote uitdagingen voor de politie.
Grootste punt van irritatie: de jaarlijkse verlenging van een verlof of jachtakte. Bij iedere toetsing moet onder meer gekeken worden of de aanvrager persoonlijk stabiel is en of er een zogenoemd redelijk belang is voor het bezit van een vuurwapen. ,,Iedereen in de kaartenbak moet worden doorlopen. Dat kost maanden”, verzucht Van Driel. ,,Het is de reden waarom de commissie heeft voorgesteld om de geldigheidsduur van de akte op vijf jaar te stellen. In de tussentijd kunnen dan de controles uitgevoerd worden en de rompslomp is maar één keer in de vijf jaar. Dat scheelt 80 procent van de werklast.”
Onderzoek Yesilgöz
Justitieminister Yesilgöz onderzoekt momenteel of dit mogelijk is, ook al ligt er al ruim een jaar een rapport hierover met duidelijke aanbevelingen. Op de korte termijn wordt geen oplossing verwacht; het ministerie wacht op een herziening van het Wetboek van Strafvordering. Yesilgöz stelt in haar reactie wel dat er een ‘fundamentele check komt in samenhang van het hele huidige stelsel’. ,,Het is goed om te weten dat momenteel de politiefunctie onder de loep wordt genomen. Daarbij wordt ook naar de taken van de politie gekeken, waaronder de taken in het kader van de Wet wapens en munitie. Voordat de wet gemoderniseerd kan worden, moet helder zijn of het goed is georganiseerd zoals het nu is geregeld.”
Van een goede organisatie lijkt al jaren geen sprake. Al in 2020 concludeerde de Algemene Rekenkamer dat de controle van wapenvergunningen tekortschiet. Inmiddels heeft de inspectie al meerdere keren onderzoek gedaan naar de zogeheten Korpscheftaken, de controles die de politie uitvoert op de afgifte van wapenvergunningen. Het is niet duidelijk wat die onderzoeken hebben opgeleverd.
Bij het ministerie van Defensie wil niemand inhoudelijk reageren op de oproep van de politiebonden. ,,De minister is momenteel bezig met een breed onderzoek naar het wapenstelsel. Het is dus niet aan Defensie om daar nu op te reageren. In algemene zin: ook Defensie kampt met capaciteitsproblemen en heeft veel andere taken. Helemaal nu, gelet op de situatie in de wereld.”
De politie is verantwoordelijk voor het verstrekken, intrekken en verlengen van de vergunningen. De politie moet vergunninghouders zoveel mogelijk en ten minste een keer per jaar controleren. Dat gaat meestal door een onaangekondigd bezoek.